Kurkengeld
Het zou zomaar woord van het jaar kunnen zijn, ik had er in ieder geval nog nooit van gehoord. Uitgerekend in Porto, Portugal (land van het kurk, daarover later meer) hoor ik dit, weliswaar in de Engelse vorm ‘corkage’, voor het eerst. We zitten in een veganistisch restaurant, pal op de route van de ‘camino Portuguesa’ en toch midden in de stad. Tweehonderd meter verderop bevindt zich een ‘Albergue’ waar wandelaars van de Portugese camino naar Santiago een bed en onderkomen vinden. Onze Duitse gastheer is dus wel gewend aan exotisch gezelschap. Maar mijn Zuid Afrikaanse metgezel maakt het wel wat bont.
Twee uur ervoor organiseerde ik een padel toernooi waar tien mensen op afkwamen. Ik gaf hem — als bewezen gangmaker — na afloop een flesje wijn, ‘courtesy’ van mijn logies. Vrijwel direct na afloop blijft hij doorzagen over het Christelijk geloof. Eerst tegen een Egyptenaar en toen er niemand meer over was tegen mij. Bij de vijfde metrohalte dacht ik eindelijk van hem verlost te zijn. Niets is minder waar en hij nodigt zichzelf mee uit eten. Het is een jonge gast van 27 met een goed verstand die zich — waarom precies kom ik niet achter — jaren geleden heeft geconverteerd naar het Christelijk geloof. En zich kennelijk tot doel heeft gesteld — de missionaire kant — dit zoveel mogelijk te verspreiden. Telkens als ik — als overtuigd atheïst — een ander perspectief belicht kapt hij me af, bevreesd voor informatie die zijn overtuiging tegenspreekt. De enige reden waarom ik nog niet ben opgestapt is dat we het ook over Zuid-Afrika kunnen hebben, een land waaraan ik goede herinneringen koester. En waar hij — natuurlijk — ook al honderduit over kan praten.
Amper op restaurant aangekomen zet hij de fles wijn pontificaal op tafel en vraagt de gastheer deze te ontkurken en twee glazen te brengen. Het menu hoeft hij niet te zien, hij vraagt simpelweg twee gerechten naar keuze te brengen. Een keer eerder heb ik eens met diehard Christenen aan tafel gezeten — een Duits koppel in Jeruzalem — en ook toen voelde het ongemakkelijk. Onze gastheer blijft vanavond echter beleefd en neemt enkele heerlijke gerechten uit de keuken mee. Ditmaal geen vegan ‘Francesinha’, de plantaardige variant op de extreem calorierijke Portugese tegenversie van de Franse Croque-Monsieur. Eenmaal bij de bar aanbeland om af te rekenen zien wat dat onze Duitse gastheer op zijn laptop in digitale 17e -eeuws documenten aan het bladeren is. Naar eigen zeggen spit hij zijn familiestamboom door en zijn kerkarchieven de enigste beschikbare bronnen. We krijgen de allerminst malse rekening gepresenteerd. Bovenaan prijkt het ‘kurkengeld’: 50% van een fles van 15 euro. Een novum, in Europa niet erg gebruikelijk om je eigen wijn naar het restaurant mee te nemen.
Zet de Portugese televisie aan en je wordt voor 90% overspoeld met politiek en voetbal. Voetbal beheerst het dagelijks leven, het is de nummer 1, 2 en 3 sport van het land. Wellicht een uitweg uit het dagelijks bestaan van het armste land in West-Europa. Er is weliswaar hernieuwd zelfvertrouwen nadat Portugal eindelijk ontwaakt en afgekickt is van veertig jaar de ijzeren vuist van het dictatoriale Salazar regime. Een nieuw elan, omdat Portugal in 10–20 jaar tijd een top bestemming is geworden voor toeristen, digitale nomaden en ‘ik vertrekkers’ die een huisje op het platteland omtoveren tot luxe gastenverblijf. Aangetrokken door een mild klimaat, mediterrane keuken, lage prijzen en gastvrije mensen.
Portugezen worden in Lissabon en Porto het centrum uitgeduwd omdat buitenlanders veel geld neertellen voor hele gebouwen en een nachtje in een bed & breakfast. Maandelijks huurprijzen voor een studio rijzen over €1.000 per maand waar het gemiddeld inkomen van een Portugees daar niet eens in de buurt van komt. Veel nieuw geld stroomt het land binnen en sijpelt via bakkerijen, koffiehuizen en restaurants de echte economie binnen. Zodat vrijwel iedereen profiteert. Het is niet de ideale wereld maar het kan altijd slechter, daarmee verwijzend naar het Salazar regime. Ondanks het heruitgevonden, hippe imago is Portugal geen economisch powerhouse zoals Zweden of Nederland. Het is niet meer het land dat met pioniers als Vasco da Gama en Magallanes een mondiale voortrekkersrol had. Het tempo ligt lager. Niemand heeft haast (wat ook wel eens prettig is). Er wordt minder geld rondgepompt in vergelijking met Noord-Europa. De lonen liggen laag, de banen niet voor het oprapen. Veel jonge, slimme Portugezen zijn na de laatste economische crisis van 2010 naar het buitenland getrokken en daar gebleven. Er is (vrijwel) geen prikkel om terug te keren.
Als het om creatief met kurk gaat is Portugal wel afgetekend koploper. Het land produceert en exporteert ruim 60% van alle kurk in de wereld. Deze zachte boomschors zie je terug in allerhande huis, tuin en keuken toepassingen. Het houdt warmte vast, is akoestisch en natuurlijk milieuvriendelijk. De bomen blijven staan, enkel de schors wordt om de negen jaar geoogst.
Porto — Europees een middelgrote stad — heeft in enkele jaren een ware metamorfose ondergaan. Eens het lelijke eendje waar daklozen en methadon verslaafden in portieken leefden, nu een chic centrum ieder weekend overspoeld door toeristen. Duizenden expats (een containerbegrip voor digitale nomaden, afstand werkers en alles hiertussen in) uit alle windstreken zijn er neergestreken. Onder wie veel Oekraïners, Russen en maar liefst een miljoen Brazilianen! Het schuurt tussen de plechtige Portugezen en olijke Brazilianen. Het gaat om banen, aanpassen en manieren. Voor de Brazilianen is Portugal vooral veilig en — vaak — een springplank voor de rest van Europa.
In havenstad Porto wordt het geld verdiend, in hoofdstad Lissabon wordt het spreekwoordelijk uitgegeven. Porto is als Rotterdam of Antwerpen tegenover Lissabon als Amsterdam en Brussel. Een gezonde rivaliteit, afgunst en soms wat afkeer. Als voetbalteam weet je dat Porto-uit een heet avondje wordt. Het is een team wat vrijwel nooit sprankelend speelt maar erg taai en moeilijk te verslaan is. Het is een club waar de voorzitter ruim veertig jaar aan het roer staat. De prijzenkast puilt inmiddels behoorlijk uit. De trots en het fanatisme druipen ervan af op een avondje tussen de Porto supporters in een kolkend Estádio do Dragão.
De stad is goed beloopbaar en dankzij de omvang loop je zomaar een bekende tegen het lijf. Het is ook een stad waar je een net geopend eettentje binnenloopt, dolblij als ze zijn met eerste klandizie. Vers uit de verf en opgetrokken door een Peruaan en Colombiaanse. Die hier — voorlopig — hun thuishaven hebben gevonden en nu paddenstoelen hamburgers bakken. Met een Latijns-Amerikaans sausje. En waar je de rest van de avond met het stel en twee Braziliaanse gasten aan het kletsen bent. De stad blijft verrassen. Alhoewel de top twee onaangename verassingen maar niet wennen. Namelijk de hondenpoep die mensen — letterlijk in hun straat en voor de deur — achterlaten alsmede het dubbel parkeren in drukke straten! Voor een klein boodschapje wordt de auto rustig twintig minuten — op een druk doorlopende straat — dubbel geparkeerd. Het ontberen van parkeergarages bij supermarkten lijdt iedere dag weer tot taferelen.
Ondertussen is het wekelijks van woning verkassen wel mooi geweest. Iedere wijk heeft zo zijn eigen charme maar je bent net een moderne zwerver. Porto’s enige tippelzone is een klein straatje maar uitgerekend daar weten ze huisjes op te lappen en toeristen onder te brengen. De dames die letterlijk voor de (mijn) deur staan te posten moet ik met enige lichaamstaal duidelijk maken niet van hun diensten gebruik wens te maken. Het is een vies, rauw straatje met lawaai en dronkenlappen. Tijdelijke accommodaties betaal je volledig vooruit en (gedeeltelijke) annuleringen worden — om financiële reden — niet geduld. De studio is overigens wel prima en de enige optie is er het beste van te maken.
Om met nieuwe woorden af te sluiten. Hoe wordt iemand genoemd die houten (wijn)vaten in elkaar zet luidt de vraag tijdens de tweewekelijkse pub quiz. Er is slechts één team — wij niet — dat het juiste antwoord weet, namelijk een ‘Cooper’ zoals het de typische Britse achternaam betaamt. Het wordt zo langzamerhand eens tijd de Douro wijnvallei in te trekken, de eerste stappen in het dunbevolkte achterland van Noord-Portugal te zetten en wellicht een kijkje te nemen in het ruige Noordwesten van Spanje (autonome gemeenschap Galicië).
